Çocuklarda obezite önlemler ve tavsiyeler
Değerli okuyucular, 22-25 Eylül 2011 tarihleri arasında Antalya’da yapılan obesite cerrahisi ile ilgili kongreye oturum başkanı olarak davet edildim. Yurtiçi ve Yurtdışından pek çok bilim adamının katıldığı toplantılarda obezitenin giderek daha önemli bir problem haline geldiği vurgulandı ve tedavisi ile ilgili yenilikler üzerinde duruldu. Önemli bir gelişme de özellikle çocukluk yaş grubunda da obesite ameliyatlarının giderek artan bir sıklıkta yapılmaya başlamasıydı. Biz de bir önceki yazımızda çocuklarda obezitenin ne kadar önemli olduğunu vurgulamış ve buna yol açan sebepler hakkında bazı bilgileri aktarmaya çalışmıştım. Bu yazımızda da çocuklarımızın şişman olmaması için neler yapabiliriz, nelere dikkat etmemiz gerekir konusunda sizlere bazı hatırlatmalarım olacak.
Çocuklarda obezite tedavisi için neler yapalım?
- Tüm sağlık problemlerinde olduğu gibi önce böyle bir problemle karşılaşmamak için obesiteden korunmak gerekiyor. Çünkü şişmanlık meydana geldikten sonra mücadele, tedavi daha zor, daha sıkıntılı. Bu nedenle öncelikle geçen yazımızda da belirttiğimiz ve şişmanlığa yol açan yemek yeme alışkanlıklarından ve davranış biçiminden uzak durulması gerekiyor.
- Anne babaların çocukluk dönemindeki obeziteyi engellemede ve düzeltmedeki rolü çok önemlidir çünkü besinleri sağlayan ve model oluşturan onlardır. Sağlıklı besinler ve ara öğün seçenekleri sunmaya ve egzersiz konusunda iyi örnek oluşturmaya özen göstermelidirler.
- Obeziteye eğilimi olan bir çocukta ilk yapılması gereken iş, çocukta obeziteye yol açan hormonal bir rahatsızlığın olup olmadığının araştırılmasıdır. Bunun için çocuk bir endokrin uzmanına (hormonal hastalıklar uzmanı) gösterilmelidir. Çünkü altta yatan böyle bir hastalık varsa, bunun tedavisi yapılmadan hiçbir netice almak mümkün değildir. Hormonal bir hatsızlık yoksa bu durumda alınan enerjinin kısıtlanması (diyet), fiziksel aktivitenin arttırılması (egzersiz), psikolojik destek, ilaç tedavisi gibi alternatifler üzerinde durmak mümkündür.
- Çocukluk dönemindeki obezite tedavisinde ideal yaklaşım kilo alımını düzenlerken, büyüme ve gelişmeyi sürdürmeye yetecek beslenmenin de sağlanmasıdır. Büyümenin hızlı olduğu küçük çocukluk dönemlerinde besin kısıtlaması önerilmez. Enerjisi fazla atıştırmalık besinler yerine, besinsel değeri yüksek kalorisi az gıdalar tercih edilir. Çocukluk döneminde bazı besinleri kesin yasaklamak, aksine kısıtlanan yiyeceğe eğilimi arttırabilir. Besin seçiminde aşırı kısıtlamacı olmak yerine sağlıklı besin alternatifleri sunmak şeklinde bir yaklaşım daha doğru ve etkilidir.
- Çocukluk döneminde öncelikli olarak fiziksel aktivitenin arttırılmasına önem verilmelidir. Egzersiz ile kilo belirgin şekilde azalmayabilir, vücuttaki yağ dokusu yerini kas dokusuna bırakır ve yağ-kas oranında değişim görülür. En iyisi yürüyüş gibi uzun süreli düşük yoğunlukta egzersizlerdir, fakat gençlerde hızlı sonuç almak için yoğun programlar da önerilebilir. Fiziksel aktiviteyi arttırmak için destekleyici hatta ısrarcı olmak gerekebilir.
- Şurası kabul edilmelidir ki, beslenme alışkanlığının kısa süreli değiştirilmesi yani zayıflama diyetleri tek başına obezite kontrolünde yetersiz kalmaktadır, kilo kaybının kalıcı olması için beslenme davranışı düzenlenmesi ve takibi gerekmektedir.
Bütün bu söylediklerimize ilave olarak fazla kilolar atılamıyorsa, şişmanlık hali devam ediyorsa günümüzde çocuklara da değişik şişmanlık cerrahisi işlemleri uygulanmaktadır. Önceki yıllarda erişkinler için yapılan ameliyatlar daha çok 13-18 yaş grubu olmak üzere daha küçük çocuklara da uygulanmaktadır. Bu konuda özellikle yurt dışından başarılı sonuçlar bildirilmektedir. Ülkemizde ise çocuklara şişmanlık cerrahisi uygulanan az sayıda hasta vardır.
Çocuklarımızın dengeli beslenmeleri açısından dikkat edilmesi gerekenler:
- Öğün saatleri düzenli olmalıdır.
- Çocuğunuzu günde 3 ana 2 ara öğün olarak besleyin.
- Çocuğunuzu sabah kahvaltısı yapmadan güne başlatmayın ve öğün atlatmayın.
- Ara öğünlerde çocuğunuzun beslenmesi için meyve, ayran, süt, taze meyve suları, peynirli sandviç, küçük kek gibi besinleri tercih edin.
- Beslenme çantasını, evde yapılmış tost, yumurta, kek, börek, taze meyve, ayran, salatalık, domates ve havuç gibi yiyeceklerle hazırlayın.
- Beslenme çantasının temizliğine çok dikkat edin.
- Tek tip beslenme yerine besleyici değeri yüksek farklı gıdaların sunulmalıdır.
- Yemekler küçük tabaklarda küçük porsiyonlar halinde verilmelidir.
- Tatlılar ödül olarak da sunulmamalıdır.
- Çocuğunuzun yeteri kadar su/sıvı tüketmesini sağlayın.
- İyotlu tuz tüketin.
- Çocuklarla birlikte masaya oturulmalıdır.
- Çocuğunuzu açıkta satılan besinleri almaması konusunda uyarın.
- Çocuğunuza yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmak için örnek olun, aşırı yağlı, tuzlu ve şekerli besinler yerine sağlıklı besinler seçmesini teşvik edin.
- El yıkama ve diş fırçalama alışkanlığı kazandırın.
- Çocuğunuzun hareketli bir yaşam sürmesine dikkat edin, herhangi bir spor dalı ile ilgilenmesi konusunda destekleyin.
Geleceğin sağlıklı toplumunu yetiştirmek için bugünlere yatırım yapılması önemlidir. Bu nedenle çocukların egzersiz, spor yapabileceği alanlar oluşturulmalıdır. Burada okullara, belediyelere, gençlik spor müdürlüklerine önemli görevler düşmektedir. Çocuklar için koşup oynayabilecekleri park alanları, spor sahaları, bisiklet yolları vs yapmalıdır. Bütün bunların yanında çocuklarımıza hiç olmazsa mevcut park ve spor imkanlardan faydalanabilmeleri için gerekli zamanı vermeliyiz.
Çocuk ve genç nüfus oranımızın bu kadar yüksek olmasına rağmen, çeşitli spor dallarında Uluslararası düzeyde yeterli sayıda sporcu çıkaramayışımızın sebepleri iyi düşünülmelidir. Bu sebeplerden birisi, çocuklarımızın ve gençlerimizin değişik sebepler nedeniyle spor sahalarından uzak kalmış olmaları olabilir mi? Gerçekten çocuklarımız, hobileriyle, sporla ilgilenebilecek zamanı bulabiliyorlar mı?
Sağlıklı günler dileklerimle…
Prof.Dr.Erdoğan Sözüer
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı