Sindirim sistemi kanamaları
Sindirim sistemi kanamaları genel cerrahi acil pratiğinde sıklıkla karşımıza çıkan, hastanın hayatını tehtid eden ve bazen maalesef ölümcül seyreden durumlardan biridir. Sindirim sistemi kanamaları ağızdan anüse kadar çok geniş bir alanda meydana gelebilir.
Günümüzde gelişen endoskopik tanı ve tedavi yöntemlerine rağmen gelişen ameliyathane ve yoğun bakım şartlarına rağmen sindirim sistemi kanamalarında hastaların yaklaşık %10’u kaybedilmektedir.
Sindirim sistemi kanamaları nerelerden kaynaklanır?
Bu kanamaların kaynaklarını iki ana bölüme ayırıyoruz:
1. Üst sindirim sistemi. Yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağı
2. Alt sindirim sistemi. İnce barsaklar ve kalın barsaklar
Kanamanın nereden olduğunu nasıl ayırd edeceğiz?
Öncelikle hastanın şikayeti, hikayesi çok önemlidir. Üst sindirim sisteminden olan kanamalar ağız yolu ile kahve telvesi gibi kahverengi bir materyalin kusulması veya taze kan kusulması ile belli olur. Bazı hastalarda kanın barsaklara geçmesi ve sindirilmesiyle büyük abdestin simsiyah, katran renginde çıktığı tespit edilir.
Hastanın hikayesi önemli dediniz. Hikayede bilinmesi gereken hususlar nelerdir?
1. Ülser hikayesi var mı?
2. Herhangi bir ilaç alınmış mı? (aspirin, ağrı kesici, romatizma ilacı, kan sulandırıcı)
3. Alkol alınmış mı? Veya alkolizm hikayesi var mı?
4. Sigara içiyor mu?
5. Siroz var mı?
6. Reflü var mı?
7. Kan hastalığı var mı?
Yardımcı tanı yöntemleri hakkında bilgi verir misiniz?
Öncelikle burun yoluyla takılıp mideye kadar indirilen bir tüp bize bilgi verir. Bu tüp takıldığında taze kan geliyorsa hastanın o anda aktif bir kanama geçirdiği düşünülür. Makat yoluyla yapılan muayene de yol göstericidir. Alt sindirim sistemi kanamalarında da makattan taze kırmızı kan gelmesi veya gaitaya sıvalı kan gelmesi tipiktir.
Endoskopik muayene (hem üst hem de alt) sindirim sistemi kanaması olan ve genel durumu uygun olan her hastaya yapılmalıdır. Endoskopi sadece kanama yerini görmeye değil aynı zamanda pek çok hastada kanamanın durdurulmasını da sağlar. Bu yönüyle endoskopi sindirim sistemi hastalıkları için vazgeçilmezdir. Ancak kanamalı hastalarda endoskopi ayrı bir tecrübe ve üst düzeyde bir yaklaşım gerektirir.
Endoskopi ile kanama yeri tespit edilemiyorsa selektif anjiografi, nükleer sintigrafi gibi yöntemlerden faydalanılabilir.
Sindirim sistemi kanaması hastayı şoka sokar mı?
Kesinlikle evet. Bizim kanamalı hastalarda ilk düzeltmeye çalıştığımız durum budur. Sindirim sistemi kanamsı olan bir hastada yapılacak ilk iş hastanın tansiyon, nabız gibi hayati fonksiyonlarının kontrol edilmesi ve bunların düzeltilmesidir. Kanama odağının tespit edilmesi çalışmaları da zaman kaybetmeden yapılmalıdır. Çünkü kanama odağı da süratle kontrol altına alınmalıdır. Hastada terleme, solukluk, ciltte soğukluk gibi bulgular varsa, tansiyon düşük ve nabız hızlıysa hasta şokta demektir. Özellikle yaşlı, kalp ve damar rahatsızlıkları olan hastalar bu durumdan daha fazla etkilenirler. Bakın 60 yaş altıda sindirim sistemi kanamsı olan hastalarda mortalite (ölüm oranı) %4 iken, 60 yaş üzeinde bu oran %20 dir, 5 misli fazla. Bu oranlar olayın ciddiyeti hakkında bilgi veriyor sanırım.
Üst sindirim sistemi kanamalarının en sık görülen sebepleri nelerdir?
Ülser
Stres ülseri
Yemek borusundaki varisler
Reflü
Mide ve yemek borusu kanserleri
Alt sindirim sistemi kanamalarının sebepleri nelerdir?
İnce ve kalın barsak kanserleri Divertiküler hastalık
Hemoroid Ülseratif kolit
Fissür Crohn hastalığı
Fistül Polipler
Sindirim sistemi kanamalarının tedavisi nasıldır?
Bu hatalarda öncelikle medikal (ilaçla) veya endoskopik olarak kanamanın durdurulmasına çalışılır. Çünkü bu hastaların acil şartlarda ameliyata alınmaları risklidir. Ancak kanama durmuyorsa, hastanın şok hali devam ediyor veya derinleşiyorsa veya duran bir kanama tekrar başlıyorsa cerrahiden başka yapacak bir şey yoktur. Anlaşılacağı gibi bu şartlarda ameliyattan mümkün olduğunca uzak durmaya çalışıyoruz.
Ameliyatta kanam yeri tepsi edilerek hastaya en uygun cerrahi teknik uygulanır.
Aklımızda kalanlar
ü Sindirim sistemi kanaması olan bir hastada ne zaman ameliyat yapılacağının
zamanlaması son derece önemidir. Ne erken ne de geç.
ü Sindirim sistemi kanamalarının yönetiminde genel cerrah ve gastroenterolog
mutlaka birlikte çalışmalı hastayı beraber değerlendirmelidir.
Sağlıklı günler dileklerimle …..
Prof.Dr.Erdoğan Sözüer
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı