Safra Kesesi Taşları
Safra kesesinin görevi nedir?
Safra kesesi karaciğer alt yüzüne yapışık olarak yer alan ve karaciğerde yapılan safrayı depolayıp, gerekli oldukça on iki parmak barsağına gönderen bir organdır.Yemek yenmesi (özellikle yağlı gıdalar) safra kesesinin kasılmasına yol açarak safra akımını başlatmaktadır.
Safra kesesinde taş nasıl oluşmaktadır ? Karaciğerde yapılan safranın herhangi bir nedenle içeriğinin (kolesterol, safra tuzları gibi kimyasal maddeler) bozulması sonucu safra kesesinde veya safra yollarında kristal şeklinde çökmeler olur. Bunlar ileride oluşacak taşların nüvesini oluştururlar. Başlangıçta çamur şeklini alan safra daha sonra daha da katılaşarak safra taşı şeklini alır. Hastaların yaklaşık %10 unda beraberinde safra kanallarında da taş bulunabilir.
Beslenme alışkanlıkları, özellikle kolesterolden zengin beslenme, uzun süre aç kalma, düzensiz beslenme, şişmanlık safra taşı oluşumu için zemin hazırlamaktadır.
Safra kesesi taşları daha çok kimlerde görülür? Aşağıda sayılan 5 faktör olanlarda sıklıkla görülmektedir:
- Kadın - 40 yaş - Açık tenli, sarışın - Şişman - Çok doğum yapmış
Safra kesesi taşları yıllarca hiçbir rahatsızlığa yol açmadan sessizce kalabilirler. Hatta başka hastalıklar nedeniyle doktora giden hastaya yapılan tetkikler sonucu tesadüfen tespit edilmiş safra kesesi taşlarının sayısı az değildir. Ancak bu kadar şanslı olmayan hastaların sayısı maalesef çok daha fazladır.
Safra kesesindeki taşın hayati tehlikesi nasıl olur? Şunu gayet iyi biliyoruz ki zamanında ameliyat olmamış hastaların %80’inden fazlasında komplikasyon denen istenmeyen ve sonucu üzücü olabilecek durumlar gelişir. Bunlar neler olabilir?
- Taşlı safra kesesinin iltihabı sonucu safra kesesi delinebilir ve safra ile birlikte hem taşlar, hem de iltihabi materyal tüm karna yayılabilir. Bu gerçekten hayati tehlike arz eden bir durumdur ve acil ameliyat ile müdahale gerektirir.
- Safra kesesindeki küçük taşların ana safra kanalına düşmeleri ve bu kanalı tıkamaları sonucu safra barsağa akamaz kana karışır. Bu hastanın önce gözlerinde daha sonra tüm vücudunda sarılık olarak görülür. Acil müdahale gerekir. Hasta maalesef kaybedilebilir.
- Bir diğer komplikasyon ciddi akut pankreatit. Safra kesesindeki taşların pankreas bezine ait kanalı tıkaması sonucu ortaya çıkan bir durumdur.
- Ve tabii ki çok önemli bir konuda uzun yıllar bekletilen safra kesesi taşlarının kanserleşme riskidir. Şunu çok iyi biliyoruz ki safra kesesi kanseri nedeniyle ameliyat edilen hastaların neredeyse tamamınsa kesede taş bulunmaktadır. Buda safra kesesi kanserleri ile safra kesesi taşları arasında çok sıkı bir ilişkinin var olduğunu göstermektedir.
Konunun önemli bir yanı da özellikle şeker hastalığı olanlarda ve kalp rahatsızlığı, damar sertliği olan hatalarda bu komplikasyonlar daha sık gelişmekte ve maalesef daha dramatik seyretmektedir.
O halde bu anlattıklarımdan nasıl bir sonuç çıkıyor. Safra kesemde taş var ama bana zararı yok sözü doğru mu? Hayır değil. Biraz önce de söylediğim riskli hastalar daha çabuk olmak üzere, safra kesesinde taşı olanlar yukarıda bahsedilen hayati bir tehlike içine girmeden tedavilerini yaptırmalıdırlar. Çünkü taşların ne zaman böyle bir rahatsızlığa yol açacağını kimse bilemez.
Safra kesesi taşları ne gibi belirtiler veriyor? Safra kesesi taşlarının en önemli belirtisi yemek yendikten sonra (özellikle çikolata, yumurta, yağlı, kızartmalı, kolesterollu gıdalar) karnın sağ tarafında, sağ omuza, sağ kürek kemiği ve sırta doğru vuran ağrıların olmasıdır. Ağrı dışında hazımsızlık, şişkinlik, ekşime, yanma gibi sindirim sistemine ait yakınmalar olur. Bu şikayetler mide rahatsızlıkları ile karışabilir. Safra kesesi şikayetlerinin, böbrek taşları, romatizmal ağrılar, karaciğer hastalıkları, hatta kalp rahatsızlıkları ile bile karışabileceği akılda tutulmalıdır.
Yüksek ateş, üşüme hissi, titreme, bulantı, kusma, sarılık, ağrının karnın diğer taraflarına yayılması ciddi bir komplikasyon geliştiğini düşündürmelidir ve derhal bir cerraha başvurulmalıdır.
Safra kesesi taşlarının tanısı zor mudur? Tam tersine günümüzde safra kesesi taşlarının tanısı çok rahatlıkla konulmaktadır. Tecrübeli bir radyologun yapacağı ultrasonogafi %100’ yakın bize doğru tanıyı verir.
Sayın hocam diyelim benim safra kesemde taş var. Tedavi nedir? Değerli okuyucu, günümüz tibbi bilgilerimiz içinde safra kesesi taşlarının meliyattan başka tedavisi mümkün değildir. Taşların eritilmesi, taşların kırılması gibi tedaviler uzun yıllar önce denenmiş, ancak başarılı olmamış ve artık tamamen terkedilmiş yöntemlerdir.
Peki ameliyatta ne yapılıyor? Her hangi bir komplikasyon gelişmemiş basit safra kesesi taşlarında yapılan işlem safra kesesinin çıkartılmasıdır. Ancak daha önce bahsettiğimiz, taşların safra kanallarına düşmesi, delinme, pankreatit gibi durumlarda yapılan işlemler farklıdır.
Safra kesesi alınmasa da içindeki taşları çıkartsanız olmaz mı? Evet çok sık sorulan bir soru. Safra kesesinde taş olduğu zaman safra kesesinin tamamı içindeki taşlarla birlikte çıkartılmalıdır. Taşların alınıp safra kesesinin yerinde bırakıldığı bir yöntem yoktur ve yanlıştır.
Çevremde bazı hastalar safra kesesinden ameliyat oldular. Bazıları kapalı ameliyat olduklarını söylediler, bu nedir? Daha önceki yıllarda tüm safra kesesi ameliyatları hastanın karnı açılarak yapılıyordu. Ancak yaklaşık 30 yıldır safra kesesi ameliyatlarının bir kısmı kapalı yöntemle (laparoskopik teknik) yapılmaktadır.
Kapalı safra kesesi ameliyatında hastanın karnı açılmadan 4 küçük delikle safra kesesi çıkarılmaktadır. Bu ameliyattan sonra hasta daha az ağrı duymakta, daha erken ayağa kalkmakta, yemek yemektedir. Özetle konforlu bir cerrahidir. Ancak bu cerrahi mutlaka laparoskopik cerrahide tecrübeli cerrahlar tarafından yapılmalıdır..
Aklımızda ne kaldı?
Safra kesesinde taşı olan hastalara hayati tehlike içeren bir durum gelişmeden ameliyat öneriyoruz, özellikle şeker hastalığı ve damar sertliği olanlara.
Sağlıklı günler dileklerimle….
Prof.Dr.Erdoğan Sözüer Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı