Perianal  apse ve fistül  (Makat bölgesinde apse ve fistül)

Bir hastanın rektal muayenesinde ağrılı bir şişlik varsa bu hastada ilk akla gelen durum anorektal bölgede (makat bölgesi) abse oluşumudur. Eğer bu bölgeden küçük bir ağızla dışarıya iltihabi, kanlı bir akıntı geliyorsa, hasta iç çamaşırının böyle bir materyalle kirlendiğini söylüyorsa perianal bir apse ile karşı karşıya olduğumuz aşikardır. Perianal fistül gelişimden önce hemen hemen daima bir abse oluşumu hikayesi vardır.

Perianal fistüllerde anal bölgede gözle görülen, akıntının geldiği bir delik vardır, ancak anal kanalın içinde de dışardan bakmakla görülemeyen (ancak anal kanalın özel aletlerle muayenesinde görülebilen) bir iç ağız vardır ve bu iki ağız (iç ve dış ağız) birbiriyle iştiraklidir. Yani makat çevresindeki deri ile kalın bağırsağın son bölümü (anorektum) arasında bir tünel vardır. Bu tünelin iç ağzı bağırsakta, dış ağzı ise deridedir.

Doktor bey apse ve fistülün ne olduğunu anladım. Ancak apse ve fistül gelişiminin sebebi nedir, niçin meydana gelirler?                                                                                                                 Rektumun son kısımlarında anal kript denen yapılar vardır. Makat bölgesindeki apselerin çoğu işte bu bezlerin iltihaplanmasında kaynaklanır. Bazense altta yatan başka hastalıklar apseye yol açabilir (iltihabi barsak hastalıkları gibi). Apse anal bölgedeki kasların arasından ilerleyerek genişler ve bu bölgede birikir.

Eğer bu apse zamanında boşaltılmazsa veya uygun şartlarda iyi boşalmazsa cilde kadar uzanır ve cildi iltihabi nekroza uğratarak cilde açılır. Böylece barsak içi ile cilt arasında bir bağlantı, bir tünel meydana gelmiş olur. Tünel kalıcı olursa buna fistül diyoruz. Bu tünelin dış ağzı kapanırsa bu sefer iltihabi materyalin bir kısmı içerde kalır, bu da ilerde yeniden abse ve beklide yeni fistül ağızlarının oluşmasına yol açar. Bu nedenle apse oluşumlarının erkenden tanınması ve uygun şekilde drene edilmesi (boşaltılması) sonradan fistül gelişiminin önlenmesi için çok önemlidir.

 

 

 

Her perianal apse fistülleşir mi?                                                                                                                       Hayır. Tüm perianal apselerin ancak %50 si fistülleşir. Hangi apselerin sonradan fistül haline geleceğini ise önceden tahmin etmek mümkün değildir.

Apsenin tedavisi nasıldır?                                                                                                                          Cerrahide vazgeçilmez prensiplerden birisi apse birikimlerinin mümkün olan en erken zamanda boşaltılmasıdır. Perianal apseler için de bu kural geçerlidir. İşlemi yapacak cerrah apsenin yerleşimin ve büyüklüğüne göre en uygun yolu seçerek apseyi boşaltır. Bu hastalarda uygun antibiyotik tedavisi ve ağrı kesicilerin verilmesi de gereklidir. Ancak tek başlarına antibiyotiklerin hiçbir etkisi olamaz. Çünkü antibiyotikler kan dolaşımı ile bölgeye gelseler dahi apse boşluğu içindeki birikime geçemezler. Bu nedenle drenaj yapılmaksızın apse tedavisi olmaz.

Şeker hastalığı olan veya immün sistemi (vücudun savunma sistmi) baskılanmış hastalarda apse formasyonları daha ciddi seyreder. Sadece bölgeyi değil tüm vücudu ilgilendiren problemlerle uğraşmak gerekebilir. Bu tip ciddi vakalar hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir. Diğer basit vakalarda ise drenaj işlemi uygulandıktan sonra hasta evine gönderilebilir.

Fistülün tedavisi nasıldır?                                                                                                                        Başarılı tedavi şunları sağlamalıdır:

-          Fistül yolu tamamen çıkartılmalıdır

-          İlerde hastalığın nüks etmesi önlenmelidir

-          Gaz ve gaita tutulmasını sağlayan kaslara zarar verilmemelidir

Buradan anlaşıldığı gibi perianal fistülün etkili tedavisi cerrahidir. Ancak fistül cerrahisinin potansiyel riskleri olduğu akılda tutulmalıdır. Bu nedenle fistül cerrahisi bu konuda tecrübeli cerrahlar tarafından yapılmalıdır. Öncelikle fistülün dış ve iç ağzı ortaya konarak tünel belirgin hale getirilmelidir. Bunun için dış delikten özel bir boya verilerek tüm kanallar belirgin hale getirilmeye çalışılır. Tünelin iki ucu birleştirilerek fistül yolu tamamen temizlenmelidir. Ancak bu işlem anal kanal kaslarına zarar verecekse başka yöntemler denenmelidir. Aksi halde ameliyat sonrası hasta gaz ve gaita tutmada bazı problemler yaşayabilir.

 

Ameliyat sonrası dönem nasıl geçiyor?                                                                                                     Basit fistüller ameliyattan bir gün sonra veya aynı gün evine gönderilebilir. Ancak komplike fistüllerde detaylı pansumanlar gerekebilir. Bu nedenle birkaç hastanede kalmaları uygun olur. Evde günde 5-6 defa oturma banyoları yapmaları tavsiye edilir. Hastalar gerektiğinde ağrı kesici alırlar.

Eğer fistül yolu uygun şekilde iyileşmişse genellikle hastalık tamamen iyileşir, bir daha nüks etmez. Başarı şansı %90 civarındadır.

Perianal bölge hastalıklarından korunabilmek için bazı uyarılar:

-          Her gün belirli bir saatte tuvalete gidiniz.

-          Tuvalette uzun süre oturmayınız ve fazla ıkınmayınız.

-          Bölge temizliğine, kişisel hijyeninize azami dikkati gösteriniz.

-          Dar iç çamaşırları ve sıkı giysiler kullanmayınız.

-          Lokal tahribata yol açan gıdalardan uzak durunuz (baharatlı yiyecekler, alkol).

-          Barsak hareketlerini etkileyen maddeleri fazla almayınız (çay, kahve).

-          Hareketsiz bir hayat sürmeyiniz (yürüyüş, jimnastik, yüzme).

-          Günde 1.5-2 litre su tüketiniz.

-          Dengeli besleniniz (bol posa bırakan gıdalar, kepek ekmeği).

-          Anal rahatsızlık, kanama, akıntı, barsak alışkanlıklarında değişiklik tespit ettiğiniz zaman doktorunuza baş vurunuz.

Sağlıklı günler dileklerimle…….

Prof. Dr. Erdoğan M Sözüer

Genel Cerrahi ve cerrahi Onkoloji Uzmanı