Kolon ve Rektum Kanseri

 Değerli okuyucu kolon kanseri tüm kanserler göz önüne alındığında erkeklerde 3. , kadınlarda ise 2. sıklıkta görülmektedir. Tüm kanserlerin %7-15'ini, barsak kanserlerinin ise %75-95'ini kolon kanserleri oluşturur. Erken tanı konulduğunda tedaviden en çok yararlanılan iç organ kanseri olmasıdır. Bu nedenle erken tanı konulması önemlidir.

Evet; erken tanı önemlidir ama kolorektal kanserlerde vakaların %80'inden fazlasında ortalama 8 aylık bir gecikme olduğunu söylersek ve yaklaşık olarak bu gecikmelerin 1/3' ünden maalesef hekimlerin sorumlu olduğunu söylersek durumun önemi daha iyi anlaşılır sanırım. Hekim olarak bizim yaptığımız hataların başında hastaları muayene ederken parmakla yapılması gereken anal (makat) muayeneyi yapmamamız veya gereken önemi vermememiz gelmektedir. Bir diğer önemli hata anal bölgedeki basur, çatlak, iltihap gibi hastalıklara eşlik eden daha ciddi bir hastalığın olup olmadığını yeterince araştırılmamasıdır. Bu şekilde kısa bir süre önce basur nedeniyle ameliyat olmuş ama aslında rektum veya kalın barsak kanseri olan ve esas ciddi hastalığı atlanan pek çok hasta vardır.

Kolon kanserlerinde gecikmenin önemli bir kısmından da hastalar sorumludur. Hastalar neyi eksik yapmaktadır?

İnsanımız ahlâki nedenlerden dolayı kolon ve rektum ile ilgili şikâyetlerin son dönemlere kadar doktorlara hatta en yakınlarına bile söylemekten ve muayene olmaktan kaçınırlar.

İşte bu sebeplerden dolayı hastaların önemli bir kısmı kanserin çok ileri dönemlerinde müracaat ederler. Maalesef bu hastalar radikal tedavi şanslarını kaybetmiş olurlar.

Sizlere bu önemli ve sık görülen hastalık hakkındaki bilgileri yine bazı sorular ve cevapları şeklinde aktarmaya çalışacağız.

Kalın barsak kanserine yol açan sebepler ve risk faktörleri nelerdir?

• 50 yaş ve üstünde olmak: Yaş ilerledikçe risk artmaktadır. Ancak her yaşta barsak kanseri gelişebileceği de akılda tutulmalıdır.

·         Birinci dereceden akrabalarında (anne, baba, kardeş) kolon kanseri veya polip olanlar: Birinci derece yakınlarında kolon kanseri olan kişilerde kolon kanseri gelişme riski normal kişilere göre üç misli fazladır.

• Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi kronik iltihabi bir barsak hastalığının bulunması.

·         Diyet ve çevre ile ilgili faktörler: Hayvansal yağ ve kırmızı etin sık tüketimi, lif (fiber)'den fakir gıdalarla beslenme riski arttırmaktadır.

·         Obezite, aşırı kalori alımı, düşük fiziksel aktivite, aşırı sigara ve alkol tüketimi de kalın barsak ve rektum kanseri riskini arttıran faktörler arasında sayılmaktadır.

Bana kalın barsağınızda polip var dendi. Polip nedir? Bunların önemi nedir?                                     Kalın barsak ve rektumun iç yüzeyinde oluşan barsak iç duvarına ince veya kalın bir sapla bağlı olan ve barsak içine doğru büyüyen çıkıntılara polip diyoruz. Polipler kanser değildir. Ancak yıllar içinde büyüyerek kanser riski taşıyan büyüklüklere ulaşabilirler.

• Kolorektal poliplerin teşhisi ve çıkartılması için rektosigmoidoskopi veya tam kolonoskopi uygulanır.

Poliplerin endoskopik görünümü

Kalın barsak kanserinin belirtileri nelerdir? Hangi bulgular olduğunda doktora gidelim?                                                                                                                                                                                       

En önemli belirti dışkılama alışkanlığında değişme gözlenmesidir. İshal ya da kabızlık.  Dışkıda kan bulunması. Bu büyük abdest bittikten sonra taze, kırmızı kanama şeklinde olabilir veya abdeste sıvalı şekilde olabilir.Dışkının kalem gibi incelmesi Sık tuvalete gitme ihtiyacı, fakat yetersiz dışkılama Aralıklı karın ağrısı, gaz sancıları İştahsızlık ve zayıflama Kansızlık, kendini aşırı yorgun hissetme. Bulantı ve kusma.

Kolorektal hastalıklarda tanı yöntemleri nelerdir ?

Fizik muayene: Öncelikle hastanın doktora başvurması ve çok iyi bir fizik muayene yapılması gereklidir.  Fizik muayenenin vazgeçilmez bir parçası anal kanalın parmakla muayene edilmesidir (rektal digital muayene).

Endoskopik yöntemler: Kalın barsak kanserlerimde kesin tanı için endoskopik tetkik (rektoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi), biyopsi (görülen lezyondan parça alınması) ve alınan parçanın tecrübeli bir patolog tarafından mikroskopik incelelenmesi yapılmalıdır. 

Gaitada gizli kan araştırılması

Endoskopik muayenenin avantajları nelerdir?

Endoskopi ile barsak içi gözle görülür, hem de normal gözle görülenden defalarca büyütülmüş bir haliyle görülür. Böylece gözden kaçabilecek çok küçük boyuttaki lezyonlar görülebilir hale gelir. Ayrıca görülen hastalıklı bölgelerden istenildiği kadar parça alınabilir.

Peki hastalara tanı konulduktan sonra nasıl bir tedavi programı uygulanmaktadır?
Kolon ve rektum kanserinin günümüzdeki altın tedavisi ameliyattır. Kemoterapi (ilaç tedavisi) ve radyoterapi (ışın tedavisi) yardımcı tedavilerdir. Cerrahi tedavideki gayemiz tümör ile tutulan barsak kısmının çevreden bir miktar sağlam doku ve lenf düğümleriyle birlikte tamamen çıkartılmasıdır. Uygulanan ameliyat tekniği ve ekibin onkolojik cerrahideki tecrübesi hem ameliyatın başarısı hem de daha sonraki sağ kalım süresi üzerinde etkili en önemli faktörlerden birisidir. Yapılan çalışmalar, onkolojik prensiplerine uygun olarak ve deneyimli cerrahlar tarafından yapılan ameliyatların hastanın geleceği açısından en önemli faktör olduğunu göstermiştir.

Bana hangi ameliyatı yapacağınıza nasıl karar veriyorsunuz?

Tedavide hastalığın evresi ve kalın barsağın, rektumun hangi kısmının tutulmuş olduğu son derece önemlidir. Tabii ki ameliyat öncesi yapılan tetkikler ameliyatta ne yapacağımız hakkında bizi yönlendirmektedir. Ancak son kararı ameliyat anında gördüğümüz durum, tespit ettiğimiz bulgulara göre veriyoruz.

Kalın barsağın son kısımlarını oluşturan rektum kanserlerinde, anüs bölgesindeki kasları ve sfinkterleri korumak mümkün olmadığı için anüsü iptal etmek ve karından dışkılamaya geçmek (kolostomi torbaları ile) bazen kaçınılmazdır. Son yıllarda ameliyat öncesi radyoterapi ile birlikte kemoterapi uygulanması anüsün korunması açısından bazı hastalarda başarılı sonuçlar vermektedir. Ameliyat sonrası dönemde kemoterapi ve radyoterapi gibi yardımcı tedavilere gereksinim olabilir.

Kalın barsak ve rektum  kanserinden nasıl korunalım? Nelere dikkat edelim?

Öncelikle beslenme ve diyet konusuna girmekte fayda var. Daha öncede belirttiğim gibi bol miktarda sebze ve meyve tüketmekte, yani lifli gıdalar almakta fayda var. Çünkü yüksek lifli gıdaların kolondaki kansere yol açan maddelerin konsantrasyonunu düşürdüğü ve kolon duvarı ile bu maddelerin temas süresini azalttığı bilinmektedir. Yine diyetteki kepek ve tahılları arttırmakta fayda var. Belki de bazı meyve ve sebzelerde kalın barsağı kanserden koruyan maddeler var.

Hayvan çalışmalarında ve insanlarda yapılan araştırmalarda yüksek hayvansal yağ ve kırmızı et içeren diyetlerin kolorektal kanser riskini arttırdığı saptanmıştır. Bu nedenle yenilen yağ miktarını ve kırmızı eti azaltacağız. Bunun önemli olduğunu artık çocuklarımız dahil herkes biliyor ancak uygulamada problemler var. 

Aklımızda neler kaldı?    

w  Barsak alışkanlığında değişiklik, karında şişkinlik, iştahsızlık, kilo kaybı, rektal yoldan kanama gibi şikayetleriniz varsa mutlaka doktora başvurunuz. Yakın aile bireylerinde kalın barsak ve rektum kanseri olanlar lütfen  daha da dikkatli olunuz. 

w Doktorunuza her şeyi açıklayın, her şeyi sorun. Hiçbir şikayetiniz gizli kalmasın.

Sağlıklı günler dileklerimle………

Prof.Dr.Erdoğan Sözüer                                                                                                                 Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı