GUATR
Vücudun önemli temel işlevlerini yöneten tiroit bezine ait sorunlar cerrahi hastalıklar içinde önemli bir yer tutmaktadır. Ülkemizde bazı bölgelerde (Doğu Karadeniz ve Orta Anadolu bölgesi) ise çok daha sık görülmektedir. Kadınlarda erkeklerden daha sık rastladığımız bu hastalık ovücudun hormonal durumu ile yakından ilişkilidir ve sadece boğazda görülen bir şişlikten ibaret değildir.
Tiroid bezi boyunda hemen gırtlağın altında yerleşmiş ve elle hissedilebilen, iki ayrı lobdan (bölüm) oluşmuş bir salgı bezidir. Tiroid bezinin esas görevi besinlerle aldığımız iyodu kandan çekerek içinde depolamaktır. İyot ise tiroid hormonlarının (T3 ve T4) yapısında yer alan önemli bir maddedir. Tiroid hormonları vücudun hemen her hücresinin işlevi için gereklidir ve ister diğer hormonların yapımı olsun, ister hücre büyümesi ve çoğalması olsun metabolizmanın normal işlemesi açısından vazgeçilmez hormonlardır.
Tiroit bezi hastalıklarında hangi tetkikler yapılmaktadır?
- Kan tahlilleri (T3, T4, TSH)
- Tiroit ultrasonografisi
- Tiroit sintigrafisi
- İnce iğne aspirasyon biyopsisi: Tiroit bezinde tespit edilen bir nodülün iyi veya kötü huylu olduğunu anlamak için iğne ile parça alınır ve patolojik incelemeye gönderilir.
Guatr nedir?
Genel bir tarifle tiroit bezinin büyümüş olduğu durumlara guatr adı verilir. Büyüme şekillerine göre guatrları ikiye ayırıyoruz:
1. Diffüz guatr: Yaygın olarak tiroit bezinin büyümesi durumudur.
2. Nodüler guatr: Nodül (yumru) içeren guatrlardır. Tiroit bezinde değişik büyüklüklerde küçük yumrular vardır.
Bazı nodüllerin kanser açısından riskli olduğu doğru mudur?
Evet kanser açısından riskli olan nodüller şunlardır:
1. Soğuk nodüller
2. Kireç oturmuş (kalsifiye) nodüller
3. Gençler ve çocuklardaki nodüller
Guatr oluşmasının sebepleri nelerdir?
- Guatr en sık gıdalarla alınan iyot maddesinin yetersiz olmasına bağlı olarak gelişir. Yenilen ve içilen gıdalarda iyodun 50 mgm altına düşmesi hormon üretimini azaltır, bu durum guatr ile sonuçlanabilir.
- Bazı yiyeceklerin içinde bulunan guatra yol açan guatrojen maddeler
- Bazı ilaçlar, antitiroit ilaç kullanımı
- Hormonal bozukluklar
- Tümörler
- Enfeksiyon
- Stres (özellikle ani ve şiddetli stres)
- Kalıtım (ailesel geçiş) etkilidir, ancak çevresel faktörlerle desteklenmediği sürece ailesel geçiş her zaman hastalık ortaya çıkarmayabilir.
Guatrın belirtileri nelerdir? Büyük boyuttaki nodüller soluk
veya yemek borusu üzerine olan baskı nedeniyle nefes darlığına veya yutma
güçlüğüne neden olabilir. Büyük guatrlar, ayrıca boyun toplardamarları üzerine
baskı yaparak bu damarların genişlemesine neden olabilir. Bezin normalden az
(hipotiroidi) veya normalden fazla (hipertiroidi) çalıştığı durumlarda farklı
belirtiler ortaya çıkar. Bunlardan daha sonra bahsedeceğiz.
Tiroit bezinin az çalışması (hipotiroidi) ne demektir ? Ne gibi belirtiler ortaya çıkar? Çeşitli sebeplerle tiroit bezi normalden az çalışır ve vücudun ihtiyacı olan tiroit hormonlarını üretemez. Bu durumda bazı belirtile ortaya çıkar. Hemen hemen tüm organların işlevlerinde yavaşlama olur.
- Zihinsel işlevlerin yavaşlamasına bağlı olarak unutkanlık,
uykuya eğilim, sakarlık, yavaş konuşma.
- Depresyon
- Saç dökülmesi, ciltte kuruma ve soğukluk hissi
- Barsak hareketlerinin yavaşlamasına bağlı olarak kabızlık
- Kilo alma ve rejime rağmen kilo
verememe
- Su tutulumuna bağı olarak yüzde, göz kapaklarında ve bacaklarda ödem
- Soğuğa tahammülsüzlük, üşüme, vücut ısısında düşme
- Ses kalınlaşması, ses kısılması
- Konuşmada ağırlaşma, reflekslerde azalma
- Tansiyon, kolesterol yüksekliği ve nabız düşüklüğü
- Adet düzensizliği, hamile kalmada zorluk
- Cinsel isteksizlik
Hipotiroidi tedavisi nasıldır? Tedavi hormon seviyesinin düşüklüğüne göre belirlenir ve gerekli miktarda tiroit hormonu verilir. Tiroid hormonunun standart dozu yoktur, bu nedenle her hastada yapılacak ölçüm ve takiplerle verielecek doz belirlenir.
Tiroit bezinin fazla çalışması (hipertiroidi) ne demektir? Ne gibi belirtiler ortaya çıkar? Çeşitli sebeplerle tiroit bezinin normalden fazla çalışması ve gereğinden fazla hormon üretmesidir. Bu durumda bazı belirtiler ortaya çıkar. Buna halk arasına zehirli guatr denmektedir.
- Sinirlilik, aşırı heyecan, duygusallık
- Kilo kaybı
- Terleme (özellikle avuş içlerinde) ve vücut ısısında artma
- Ellerde titreme
- Nabız sayısında artış, çarpıntı
- Saç dökülmesi
- Sıcağa tahammülsüzlük
- Barsak hareketlerinde artma, ishal
- Adet düzensizliği
- Gözde canlı bakış ve ileri doğru fırlaklık, bazen tek gözde büyüme
Hipertiroidi tedavisi nasıldır? Hormon üretimini azaltan ilaçlar verilir. Tedavinin etkinliği belli aralıklarla yapılan hormon ölçümleriyle değerlendirilir. İnatçı vakalarda radyoaktif iyot kullanılabilir. Bazı durumlarda (tedaviye cevap vermeyen vakalarda) fazla hormon salgısı yapan tiroid nodüllerinin ameliyatla çıkarılmaları gerekebilir.
Nodüllü guatrlarda tedavi nasıl yapılır? Nodül mevcut olan hastalarda nodülün tek mi birden fazla mı olduğu araştırılır. Tek ve soğuk nodüllerde kanser araştırması mutlaka yapılmalıdır. Nodüler guatrlarda ilaç tedavileri nodülleri ortadan kaldırmamakta hastaların uzun süreli takipleri sonucunda bazı istenmeyen durumlar ortaya çıkabilmektedir.
Geçen zaman
içinde neler olabilir?
Nodüller giderek büyür veya sayıları artar, bası belirtileri ortaya çıkabilir
(nefes darlığı, yutma güçlüğü, ses kalitesinde bozulma). Nodüllerin aşırı hormon üreterek hipertiroidi belirtilerinin
ortaya çıkabilir veya kanserleşebilir.
Aklımızda neler kaldı?
w Guatr hastalığında tedavi
zamanında yapılmazsa hastanın hem yaşam kalitesi düşmekte hem de zaman geçtikçe
daha ciddi hastalıklarla karşılaşma ihtimali artmaktadır. Bu nedenle
guatrlı hastaların takip ve tedavilerinin
çok dikkatli ve özenli yapılmasını öneriyoruz.
w Tiroit bezi hastalıklarının tedavisi Genel Cerrahi ve Endokrinoloji uzmanları tarafından yapılır.
Sağlıklı günler dileklerimle….
Prof.Dr.Erdoğan Sözüer Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı