Gaz ve Büyük Abdest Tutamama  (anal inkontinens)

Değerli okuyucular, istemsiz olarak anal yoldan (makattan) gaz, sıvı veya katı büyük abdest kaçırılması yani gaz ya da büyük abdestin kontrol edilememesi durumuna anal inkontinens diyoruz. Bu durumun  derecesi,  hafif gaz kaçırmadan, sıvı ve hatta katı büyük abdesti  bile tutamamaya kadar değişebilir. Basit inkontinansta, gaz ya da sıvı büyük abdest  kaçırılması vardır ve bu daha kolay tedavi edilebilir.  Ciddi inkontinansta ise şekilli büyük abdestin tutulamaması söz konusudur ve kaslarda ciddi anatomik hasar ve/veya sinirsel harabiyet vardır, tedavisi ise çok daha zordur.

Aslında  sık karşılaşılan bir problem olmasına karşın hastalar genellikle bilgisizlik, ihmal ve en önemlisi utanma gibi nedenlerle  hekime başvurmazlar. Anal inkontinans,  tanı ve tedavi açısından özel bilgi ve beceri gerektiren zor bir hastalık grubudur.  

Gaz  ve/veya büyük abdest kaçırmanın sebepleri nelerdir?                                                                   Dışkılamanın normal olarak gerçekleşmesinde, bazı mekanizmalar rol oynar. Dışkının yapısal özelliği, içeriği, hacmi, geçiş zamanı, bu bölgenin anatomik yapısı, makat bölgesini sıkan, büzen kaslar, sinirler oldukça önemlidir. Bu faktörlerde görülen bozukluklar neticesinde, inkontinans gelişmesi muhtemeldir.

-          Kadınlarda doğum esnasında makatın tutucu kaslarında veya bunları kasan sinirlerde meydana gelen yaralanmalar. Bu konu hakikatten çok önemli. Ülkemizde doktor kontrolü altında yapılmayan doğumlara bağlı olarak pek çok kadında makat kaslarında hasar meydana gelmekte, doğum sonrası dönemde kadın şikayetlerini dile getirmeye utanmaktadır. Doğum sonrası hemen ortaya çıkmasa dahi, ileri yaşlarda gaz-dışkı kaçırma şikayetleri gelişebilmektedir. Bu şekilde yıllarca ve yıllarca idare etmeye çalışan o kadar kadın var ki. Cehalet var, derdini içine atıp söyleyememek var, inanılmaz bir sabır var, hangi doktora baş vuracağını bilememek var…

-          Daha önce makat bölgesi ile ilgili geçirilmiş ameliyatlarda (hemoroid, fistül, fissür ameliyatları) makat kaslarının hasara uğraması.

 

-          İshal gibi barsak hareketliliğin arttığı ve geçiş zamanının kısaldığı durumlarda da, inkontinans gelişebilmektedir. Makata ulaşan sıvı miktarı arttığı için, makat kasları zorlanabilir ve bu durumda, gaita tutulamayarak istem dışı defekasyon (büyük abdest yapma) görülebilir.

-          Rektumun anüsden dışarı sarkması (rektal prolapsusu). Makat her dışkılamada çıktığı için kasları yıpratır.

-          Makat bölgesindeki ciddi  enfeksiyonlar

-          İleri yaş (70’in üstü)

-          Şeker hastalarında yıllar sonra sinirlerde meydana gelen harabiyet nedeniyle anal inkontinans görülebilir.

-          Bunlar dışında kolit tarzı hastalıklar, kronik kabızlık, tümörler ya da bazı nörolojik hastalıklara bağlı olarak da gaz-gaita kaçırma şikayetleri gelişebilmektedir.

Bu hastalarda teşhis için neler yapılmaktadır?                                                                               Hastanın değerlendirilmesinde öncelikle çok iyi bir hikaye alınmalıdır. Çünkü Anal İnkontinans problemi olan hastalarda, fiziksel problemlerin yanında psikolojik sorunlar da görülebilmektedir. Bu yüzden, başvuru esnasında hastaların şikâyetlerinin çok iyi bir şekilde sorgulanması gerekmektedir. Çoğu zaman hastalar problemlerini gizli tutmaya çalışmaktadırlar. Daha sonra çok iyi bir fizik, nörolojik ve makat muayene yapılmalıdır. Nihayet barsakların ve makat kaslarının durumunu ortaya koymak için bazı tetkikler yapmak gerekecektir.

-          Makat içi ultrasonografisi

-          Makat ve rektumun dinlenme ve sıkma anında basınç ölçümleri (anal manometri)

-          Makat bölgesinin EMG’si  

-          Endoskopik inceleme

-          Radyolojik tetkikler

Gaz ve gaita kaçırma probleminde ne gibi tedaviler uygulanmaktadır?                                                                                                    Anal bölgenin yukarıdaki tetkiklerle iyi bir değerlendirilmesi yapıldıktan sonra hafif durumlarda bazı egzersizler ve ilaçlarla, daha ciddi  durumlarda ise tekniğine uygun yapılacak ameliyatlarla  iyi sonuçlar alınmaktadır. Uygun tedavinin planlanmasında, olaydan sorumlu anatomik ve sinirsel bozuklukların tam olarak tespit edilmesi gereklidir.

Tedavi hastalığın seviyesine ve sebebine göre değişir ve temelde konservatif ve cerrahi olmak üzere ikiye ayrılır.

Konservatif tedavi:

-          Psikolojik yaklaşım

-          Diyet düzenlemeleri

-          Büyük abdest yapma alışkanlığının kazandırılması

-          Makat egzersizi: Hafif kaçaklarda  yeterli olabilir. Makata kibrit çöpü kalınlığında cisim konur ve bu cisim isteyerek sıkılır böylece makat kaslarının güçlenmesi sağlanır. Bazı hastalarda makata kontrollü bir balon yerleştirilir ve balon şişirildikçe makat kasları kasılmaya zorlanmış olur. Bu teknik, daha çok mekanik bozukluğu olan hastalara tavsiye edilmektedir.

Cerrahi  tedavi:

-          Makat bölgesindeki kaslar yan yana getirilerek kuvvetlendirme yapılabilir, veya başka bölgelerden kas transferi yapılabilir.

-          Eğer hastada makat sarkması  varsa bu durumun da cerrahi olarak düzeltilmesi gerekir.

Sağlıklı günler dileklerimle…

Prof.Dr.Erdoğan Sözüer

Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı