ANAL FİSSÜR (Makat bölgesinde çatlak)
Anal fissür edir? Anal fissür en basit tarifiyle makat girişinde değişik derinliklerde çatlaklar meydana gelmesidir.
Akut anal fissür Kronik (müzmin) anal fissür
Hasta hangi şikayetlerle doktora başvurur? Anal fissürün en önemli belirtisi büyük abdest yaparken hissedilen şiddetli ağrıdır. Bu ağrı nedeniyle hasta tuvalete gitmeye korkar ve büyük abdestini bilerek geciktirir. Bu ise kabızlığı arttırır, gaita (büyük abdest) daha sert bir hale gelir ve dışkılama esnasında hem daha şiddetli bir ağrıya hem de daha derin yırtıklara yol açar. Görüldüğü gibi hasta içinden çıkılmaz kısır bir döngüye girer.
Anal fissürün ikinci önemli bulgusu ise kanamadır. Hasta büyük abdesti bittikten sonra birkaç damla taze kırmızı kan geldiğini söyler. Bu kan çatlak bölgesinden sızan kandır. Aslında birkaç damla gibi görünen bu kan hastalığı uzun süreden beri devam eden hastalar için zamanla ciddi bir kansızlığa yol açar. Hasta kendini halsiz, bitkin hisseder, baş ağrısı ve baş dönmesi olduğunu söyler. Bu şekilde kliniğimize acil kan verme ihtiyacı ile gelen pek çok hasta hatırlıyorum.
Peki, anal fissür nasıl olmaktadır, sebebi nedir? Anal fissüre yol açan iki önemli sebep vardır. Bunlardan birincisi uzun süreli kabızlıklardır. Bu durumda dışkı sertleşir, kurur ve büyük abdest esnasında daha güçlü bir ıkınma gerekmektedir. Bu esnada dışkı anal kanaldan geçerken bu bölgedeki nazik mukozayı zedeler, yırtar.
İkinci önemli sebep, anal fissürü olan hastaların makat kaslarında normale göre daha yüksek bir kas spazmının (sıkışma) olmasıdır. Böylece daha sert bir gaita daha dar, daha sıkı bir bölgeden geçmek zorunda kalmakta ve yırtıklar oluşmaktadır.
Diğer taraftan uzun süreli ishaller ve bölgenin iltihabi hastalıkları da anal fissürlere yol açmaktadır.
Anal fissür ne zaman kronik hale geçer? Anal fissürün yeni başladığı döneme akut dönem diyoruz. Medikal tedavilerle veya kendiliğinden bu çatlak iyileşebilir. Ancak altta yatan sebepler devam ettiği sürece yeni çatlakların oluşması kaçınılmazdır. Ancak her ataktan sonra bölgede değişiklikler meydana gelmektedir. İşte hastalık nüks ve iyileşme periyotlarına girmişse artık kronik hale gelmiş demektir. Bu artık hastanın medikal tedavilerden fayda görmeyeceğini cerrahi tedavi gerektiğini işaret eden önemli bir durumdur.
Anal fissür nasıl tedavi edilmektedir? İlk aşamada akut fissürlerde cerrahi tedaviye gerek yoktur. Medikal tedavi şu şekilde düzenlenir: Hastaya öncelikle bir diyet düzenlemesi yapılır.
- Bol posalı diyet (sebze, meyve, lif içeren gıdalar),
- Sulu gıdaların daha fazla tüketilmesi,
- Yeterince su içilmesi
Büyük abdesti yumuşak tutacak ilaçlar
Yara iyileşmesini sağlayacak krem ve pomatlar
Sıcak oturma banyoları. Bu uygulama anal bölge kaslarındaki spazmı çözer ve hastanın rahatlamasını sağlar. Günde 5-6 defa 10?ar dakikalık periyotlar halinde yapılabilir.
Bu tedavi ile hastanın şikayetleri geriler, fissür 10-15 gün içinde iyileşir. Tedaviye inatçı bir durum varsa örneğin tedaviye başlayalı 4-6 hafta olmuş hastada düzelme yok. Bu durumda bu fissüre yol açan altta yatan başka sebeplerin araştırılmasına gerek vardır. Mesela iltihabi barsak hastalıkları…. Bunların sebep olduğu fissürler hem komplikedirler hem de medikal tedavilere dirençlidirler. Bu konuda cerrahın uyanık olması gerekir.
Peki medikal yöntemlerle düzelmeyen fissürlere ne yapıyorsunuz? Biraz öncede belirttiğim gibi öncelikle altta yatan başka bir sebep araştırılır, hasta tekrar muayene edilir. Eğer altta yatan başka bir hastalık varsa fissürün tedavisi için boşuna uğraşırsınız. Kısa süreli rahatlamalar belki olabilir ama nüks kaçınılmazdır. Eğer böyle bir sebep yoksa bu durumda hastaya cerrahi tedavi uygulanır.
Değerli okuyucu fark ettiyseniz ‘anal fissüre yol açan başka bir sebep yoksa’ sözünü birkaç defa kullandık. Bu şekilde tedaviye edilmeye çalışılan ancak netice alınamayan, doktor doktor gezen pek çok hastamız olduğu için bunu vurgulama gereğini hissettim.
Cerrahi tedavi olarak ne yapıyorsunuz? Cerrahi tedavi makat kenarındaki kas liflerinin bir kısmının (internal anal sfinkter adalesinin bir parçası) kesilmesini içerir. Böylece Anal kanaldaki basınç bir miktar azalacak, gaitanın kanaldan daha rahat geçmesi sağlanmış olacaktır.
Cerrahiden sonra iyileşme ne kadar sürer, bu tedavinin istenmeyen etkileri var mı, başarı oranı ne kadardır? Öncelikle ağrı işlemden birkaç gün sonra kaybolur. Fissürün tam iyileşmesi ise birkaç hafta sürebilir. Diğer sorunuza gelince tabiî ki cerrahi esnasında dikkatli olunmalı ve doğru kasa yeterince kesi yapılmalıdır. Aşırı davranışlarda gaz ve gaitayı tutmada bazı sıkıntılar ortaya çıkabilir. Bunun için işlemin kolorektal cerrahide tecrübeli kişiler tarafından yapılması esastır.
Anal fissürlerde cerrahi tedavinin başarı oranı tecrübeli ellerde %90?ın üzerindedir. Uygun yapılan cerrahi tedaviden sonra nüks oluyorsa hastanın diğer fissür sebepleri açısından daha detaylı incelenmesine gerek vardır.
Aklımı karıştıran bir başka konu fissür ile kanser gelişimi arasında bir ilişki olup olmadığıdır. Böyle bir bağlantı var mı? Böyle bir bağlantı kesinlikle yoktur. Yani anal fissür kanserleşmez. Ancak burada dikkat edilecek husus, rektum kanserlerinin anal fissüre benzer şikayetlere yol açabileceği ve bu konuda uyanık olunması gerektiğidir.
Aklımızda neler kaldı?
ü Makattan kanama olduğu zaman mutlaka bir genel cerraha müracaat edip muayene olunuz. Unutmayın ki kanama bazen hemoroid, fissür gibi daha basit hastalıklarda olabildiği gibi bazen de çok daha ciddi hastalıklara bağlıda olabilir. Bu nedenle;
ü Lütfen kendi kendinize tanı koymaya ve kendi kendinizi tedavi etmeye kalkmayın. Bu davranışlar problemi daha da içinden çıkılmaz hale getirmekten başka hiç bir işe yaramaz.
Sağlıklı günler dileklerimle ……
Prof.Dr.Erdoğan Sözüer
Genel Cerrahi ve Cerrahi Onkoloji Uzmanı